De Banenafspraak als onderdeel van de Participatiewet helpt mensen aan het werk. Dat is mooi. Maar het is ook eenzijdig. “Ook mensen met een WGA-uitkering, oudere werklozen of voortijdige schoolverlaters komen moeilijk aan het werk. Maar die vallen lang niet altijd onder de Banenafspraak.” 
Aan het woord is Mick Netiv, directeur van HR-dienstverlener Robidus. “Werkgevers kiezen nu eerder voor het voldoen aan de Banenafspraak en laten andere groepen liggen. Met het oog op de toekomst is het van belang dat zoveel mogelijk mensen, via betaald werk, hun steentje bijdragen aan de samenleving. Een eigen inkomen verdienen versterkt iemands eigenwaarde. Een aantal mensen heeft het moeilijker op de arbeidsmarkt dan anderen. Denk aan mensen die gedeeltelijk arbeidsongeschikt zijn, een verstandelijke beperking hebben, langdurig werklozen en ouderen. De overheid komt met diverse maatregelen om de arbeidsparticipatie van iedereen te vergroten door onder andere de risico’s voor de werkgever te beperken. Eén van die maatregelen is de Participatiewet.”
De Participatiewet heeft de Wet werk en bijstand, Wet sociale werkvoorziening en Wajong samengevoegd. Onderdeel van de Participatiewet is de Banenafspraak waarin overheid en bedrijfsleven hebben afgesproken samen voor 2026 in totaal 125.000 nieuwe banen te hebben gecreëerd voor mensen die niet zelf in hun inkomen kunnen voorzien. Lukt dat niet, dan volgen sancties middels een quotumheffing. Er is inmiddels een 1-meting geweest. Daaruit is gebleken dat het bedrijfsleven ruimschoots aan haar verplichtingen heeft voldaan, maar de overheid juist niet. “Met een ruime uitleg van de regels is minister Jetta Klijnsma erin geslaagd aan haar verplichtingen te voldoen”, zegt Netiv. “Maar vooral dankzij het bedrijfsleven is het aantal nieuwe banen uit de Banenafspraak in elk geval het eerste jaar gehaald.”
Social return
Netiv heeft moeite met de eenzijdigheid van de Participatiewet. Ook mensen met een WGA-uitkering, oudere werklozen of voortijdige schoolverlaters komen moeilijk aan het werk . Vanuit ‘social return’ verplichtingen dienen bedrijven eveneens werkplekken te creëren voor deze mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit betreft een bredere groep dan de doelgroep Banenafspraak. Voor werkgevers wordt het nu veel te complex: veel verschillende doelgroepen elk met eigen regels en verplichtingen, meent Netiv: “Werkgevers zien door de bomen het bos niet meer. Bedrijven lijken er eerder voor te kiezen om de Banenafspraak na te komen omdat er anders sancties volgen, dan dat er andere mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt worden ingezet. Daarmee laat je dus een hele grote groep mensen liggen die ook heel goed een bijdrage kunnen leveren aan bedrijf en maatschappij.”
Netiv vindt dat er beter over de consequenties van de Participatiewet nagedacht had moeten worden. Niet alleen vanwege de verdringing op de arbeidsmarkt van de diverse doelgroepen maar ook in relatie tot andere wetgeving. “Binnen de huidige privacywetgeving is het niet toegestaan voor werkgevers om te informeren naar de aard en oorzaak van de ziekte van hun werknemers. Daarbij komt dat het UWV door de strengere privacywetgeving alleen maar mag aangeven of een persoon een zogenoemde “status” heeft, maar niet welke status dat precies betreft. Terwijl de subsidieregelingen voor organisaties per status verschillen.”
Netiv ziet dat bedrijven mensen aannemen omdat de Banenafspraak er is, maar constateert ook: “Ik zie dat bedrijven die sowieso maatschappelijk betrokken zijn al mensen een kans geven, dus niet alleen degene die vallen onder de Participatiewet. Dat doen ze vanuit hun eigen missie/visie.” Helaas ziet Netiv ook dat een aantal werkgevers terughoudender zijn geworden in hun aannamebeleid door de toerekening van verzuim- en arbeidsongeschiktheidsuitkeringen. “Werkgevers ervaren het als oneerlijk dat zij mensen een kans geven op een arbeidsplek, maar er dan vervolgens twaalf jaar de lasten voor dragen. Ik begrijp wel dat je dan als werkgever voorzichtiger wordt.”
Verruiming no-risk polis
Netiv wil ook niet alleen zeuren over de overheid. Lof heeft hij voor de recente verruiming van de no-riskpolis. ‘Deze is opgerekt en geldt voor werknemers die onder de doelgroep van de Banenafspraak vallen. Er is ook geen beperking van vijf jaar meer, maar is nu oneindig.’ Hierdoor worden de kosten van verzuim en arbeidsongeschiktheid niet op de werkgever afgewenteld. Netiv verwacht dat hierdoor werkgevers meer bereid zullen zijn vacatures in te laten vullen door arbeidsbeperkten. Jammer is wel dat hierdoor de verdringing op de arbeidsmarkt door de diverse kwetsbare groepen versterkt wordt. De oneindige no-risk polis geldt immers alleen voor de doelgroep van de Banenafspraak.
Robidus helpt bedrijven zo optimaal mogelijk gebruik te maken van alle maatregelen die er zijn. Netiv: “We wijzen vanuit onze expertise op de mogelijkheden die er zijn om zo de risico’s zoveel mogelijk te beperken.” Zo is er de maatregel van proefplaatsing. Werkgevers kunnen gedurende een afgebakende periode een arbeidsbeperkte voor een proefplaatsing plaatsen. De arbeidsbeperkte behoudt zijn uitkering en de werkgever hoeft geen loon te betalen. Op deze wijze kan beoordeeld worden of het van beiden kanten een match is. De proefplaatsing wordt aangevraagd bij gemeenten of UWV. Gemeenten verstrekken ook loonkostensubsidie waarmee een baan beter bereikbaar wordt voor arbeidsbeperkten. Werkgevers betalen dan het loon aan de werknemer volgens de geldende arbeidsvoorwaarden. Voor het verschil tussen iemands arbeidsproductiviteit (de loonwaarde) en het wettelijk minimumloon, ontvangt de werkgever dan een loonkostensubsidie van de gemeente. Neemt een werkgever een Wajonger in dienst die door zijn arbeidshandicap (tijdelijk) minder presteert dan zijn andere werknemers? Dan mag de werkgever in sommige gevallen minder loon uitbetalen. De werkgever kan dan gebruik maken van tijdelijke loondispensatie. Neemt een werkgever iemand aan die valt onder de doelgroep Banenafspraak dan heeft hij recht op de zogenaamde mobiliteitsbonus. Deze bonus houdt in dat de werkgever korting krijgt op de premies voor werknemersverzekeringen of een vrijstelling krijgt van deze premies.
Tips in het kader van de Participatiewet
- Kijk met brede blik bij de wervingsprocedure. U hoeft geen nieuwe banen te creëren. Maar komt er als gevolg van natuurlijk verloop een functie vrij, bekijk dan of u die wellicht kunt laten invullen door iemand met een afstand tot de arbeidsmarkt. Soms kan het zinvol zijn om taken of functies aan te passen aan de capaciteiten van werknemers uit de doelgroep.
- Vraag de status op via UWV. UWV beheert het zogeheten doelgroepenregister. Hierin staan alle mensen die onder de Banenafspraak vallen. Via het formulier ‘Aanvraag gegevens uit doelgroepregister’ kunt u bij UWV opvragen of uw medewerkers onder de Banenafspraak vallen.
- Houd zelf vinger aan de pols. Het is belangrijk constant regie en inzicht te houden op uw personeelsbestand. U kunt de benodigde gegevens via UWV opvragen of het zelf bij medewerkers uitvragen. Dit werkt doorgaans het beste door in één keer naar alle medewerkers een uitvraag met terugwerkende kracht uit te sturen.
- Benut de verschillende faciliteiten en subsidies. Wanneer u een arbeidsbeperkte medewerker in dienst neemt of heeft, staan er verschillende faciliteiten tot uw beschikking (zie hoofdverhaal). UWV en de gemeente zorgen ook voor begeleiding/coaching en aanpassingen van werkplekken.
Bron: https://www.hrpraktijk.nl