‘Waarom zou ik mij in hemelsnaam willen ontwikkelen?’, krijgt Nicolas Pop van Fitch soms voor de voeten geworpen. Omdat deze terechte opmerking het bestaansrecht van zijn organisatie onder vuur neemt, legt hij in deze blog die vraag op de snijtafel. 
Het woord ontwikkelen betekent letterlijk ‘ontvouwen’, het ‘ontdoen van wikkels’, ‘ont-wikkelen’. Ontwikkelen lijkt daarmee haaks te staan op het woord ‘(aan)leren’, wat eerder een proces beschrijft van het opdoen van nieuwe kennis en vaardigheden.
Wat zijn wikkels?
Wikkels zijn te onderscheiden in twee categorieën.
De eerste categorie wikkels zijn de bewuste regels die we gedurende ons leven ingeprent krijgen. Het zijn de aangeleerde manieren die wij opdoen in onze opvoeding (‘spreek netjes met twee woorden’), onze scholing (‘1+1=2’), in het leven in onze maatschappij (‘U mag uw buurman niet beroven’), soms aangevuld met religieuze ondertonen (‘Gij zult de naam van de Eeuwige, uw God, niet ijdel gebruiken.’).
Het zijn leefregels die we volgen omdat we daardoor eerder beloond zijn (‘goedzo!’, ‘je hebt een 10 voor je wiskunde examen’) of omdat we gestraft zijn indien we anders handelden (‘Ga maar op de gang staan’, ‘20 weesgegroetjes’, et cetera).
De tweede categorie wikkels zijn de onbewuste regels die we gedurende ons leven organisch vormen. Een kind dat opgevoed wordt door een overdreven angstige ouder dat in alle situaties voorkomt dat het kind een misstap kan begaan, zal zichzelf een manier van leven aanmeten waarbij het alle risico’s uit de weg probeert te gaan (of juist tegengesteld: volledig onbegrensd juist risico’s gaat opzoeken). Ook deze leefregels integreren we in onze manier van leven omdat het ons eerder iets opleverde (vrolijke accepterende reactie van de ouder), of omdat we daarmee een straf (angstig, boze reactie van de ouder) uit de weg konden gaan.
Voorspelbaarheid en veiligheid
We weten wat ons te wachten staat als we reageren zoals ons is aangeleerd. Het nut van de wikkels is dus dat ze ons voorspelbaarheid en daarmee veiligheid bieden: we worden geaccepteerd door de mensen om ons heen wanneer we aan hun wensen voldoen. Deze leefregels vormen een jas waarmee we ons warm aan kunnen kleden in een veeleisende wereld.
Waarom zou je het naakte pad van de ontwikkeling op willen gaan, wanneer de meest veilige reactie is om in de wensen van de buitenwereld te voldoen, en als een grijze muis in de massa op te gaan?
Wat zijn je drijfveren?
Eenieder ervaart weleens wrijving in het dagelijkse leven in omgang met anderen, met het werk en alle eisen die de maatschappij aan ons stelt. Het levert frustraties op, energielekken, en bij sommigen zelfs een burn-out. Deze wrijving legt een conflict bloot tussen wat de omgeving van ons wil, en wat we zelf kunnen of willen opbrengen. Deze wrijving is een bewijs voor het bestaan van ons eigen individu, van onze eigen drijfveren.
Waar we redelijk goed zijn in het aanvoelen dat ons iets niet zint, zijn we vaak minder goed in het benoemen en voelen waarom iets ons dwarszit. Om die vraag zuiver te kunnen beantwoorden, moet je namelijk scherp op het netvlies hebben wat je eigen drijfveren zijn.
In het proces waarin we ons gedurende het leven met al die externe leefregels (wikkels) hebben omwikkeld, zijn we ergens het contact verloren met onze eigen drijfveren: gedragen we ons nu omdat we dat zelf zo willen? Of omdat het ons zo is aangeleerd? Houd ik deur voor een ander open, omdat ik dat wil, of is mij aangeleerd dat ik dit moet doen? Krijg ik daarvan een prettig gevoel omdat ik in mij het goedkeurende stemmetje van mijn ouders en leraren hoor? Of is het mijn eigen stem?
De essentie van ontwikkelen is dus ervaren welke persoonlijke drijfveren overblijven, wanneer we alle schillen met aangeleerde leefregels van ons afpellen. Je ontwikkelen staat dus gelijk aan de ervaring van je eigen ‘ik’, jezelf als individu.
De kracht van ontwikkeling
Door ons goed bewust te zijn van onze eigen drijfveren, en daar op een effectieve manier voor uit te komen, kunnen we de interactie met onze omgeving stroomlijnen, en kunnen we de wrijving uit de weg werken. Kink in de kabels omzetten in stromende energie. Frustratie en irritatie omzetten in aspiratie en inspiratie. Dat levert geluk op en een hogere werksatisfactie. Vaak gepaard met een hogere effectiviteit.
Stap uit je comfortzone
Maar ontwikkelen betekent ook die beschermende jas uit doen. Die beschermende jas die je veiligheid biedt en waardoor je door je omgeving wordt geaccepteerd: ‘als je zus-en-zo gedraagt, belonen wij je en straffen we je niet’. Wanneer je voor je eigen drijfveren uitkomt kan dat gaan conflicteren met drijfveren van de buitenwereld. Aangezien je je pas gaat ontwikkelen op het moment dat je conflicterende wrijving voelt, betekent dat vanzelfsprekend dat ontwikkeling (lees: dichter volgens je eigen drijfveren leven), wrijving in de buitenwereld zal opleveren. Je verlegt als het ware de interne wrijving bij de buitenwereld, bij de ander.
Dat maakt dat ontwikkeling vaak een moeilijk en kwetsbaar proces is. Het is niet voor niets dat mensen zich pas gaan ontwikkelen als de pijn groot genoeg is en velen onder ons vaak lang in situaties blijven zitten die conflicteren met hun individuele drijfveren. Maar dat ze het conflict liever intern dragen (omdat ze daarmee de acceptatie door hun omgeving denken te garanderen) dan dat ze zelf uitkomen voor hun eigen drijfveren, met de bijbehorende kans dat ze conflict krijgen met hun omgeving.
Bron: http://www.hrzone.nl