Opvallend snel na zijn aantreden kwam er een einde aan het kabinet-Schoof I. Wat begon als een veelbelovend coalitie-experiment tussen vier ideologisch uiteenlopende partijen – PVV, VVD, NSC en BBB – eindigde in een politieke impasse die leidde tot de val van het kabinet. In dit artikel kijken we naar de belangrijkste oorzaken, de gevolgen en wat we nu kunnen verwachten.
Wat was kabinet-Schoof I?
Kabinet-Schoof I werd gevormd na de verkiezingen van 2023. De PVV van Geert Wilders werd de grootste partij en wist, na lange en moeizame onderhandelingen, tot een akkoord te komen met de VVD, NSC en BBB. Dick Schoof, voormalig topambtenaar, werd als een partijloze premier naar voren geschoven als compromisfiguur. Zijn taak: leiding geven aan een kabinet dat gebouwd was op een gedoogconstructie met duidelijke grenzen.
Breekpunten
De val van het kabinet had verschillende oorzaken. Een van de grootste knelpunten bleek de samenwerking tussen de partijen zelf. De programmatische verschillen tussen vooral de PVV en NSC/VVD waren groot. Beleid op migratie, rechtsstaat, klimaat en internationale samenwerking leidde tot felle discussies, waarin afspraken uit het coalitieakkoord al snel onder druk kwamen te staan.
Daarnaast bleek de rol van Dick Schoof als buitenstaander zowel een kracht als een zwakte. Zijn neutrale positie gaf in eerste instantie vertrouwen, maar zijn beperkte politieke ervaring zorgde ook voor spanningen bij crisisbesluitvorming.
De druppel
De directe aanleiding voor de val was een conflict over een wetsvoorstel rondom asielbeleid, waarbij de PVV lijnrecht tegenover NSC kwam te staan. Toen het overleg hierover stukliep en NSC zich terugtrok, was het vertrouwen in een werkbare samenwerking weg. Dat leidde tot het onvermijdelijke: het kabinet bood zijn ontslag aan.
Wat nu?
Met de val van het kabinet-Schoof I breekt een nieuwe periode van politieke onzekerheid aan. Nieuwe verkiezingen lijken onvermijdelijk, tenzij er snel een alternatieve meerderheid in de Kamer gevonden wordt. De vraag is of de vier partijen opnieuw samen in gesprek gaan, of dat er een geheel nieuwe coalitie wordt overwogen.
Wat in ieder geval duidelijk is: het experiment met een technocratische premier en ideologisch verdeelde coalitiepartners heeft zijn beperkingen laten zien. Voor kiezers, politici en bestuurders is het nu tijd om de balans op te maken en te bepalen welke koers Nederland verder moet varen.
