De Wet DBA in 2026: Tussen Zekerheid en Zelfstandigheid

In 2026 is de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) opnieuw het onderwerp van veel discussie, aanpassing en verwarring. Wat begon als een poging om duidelijkheid te scheppen over de arbeidsrelatie tussen opdrachtgevers en zelfstandigen zonder personeel (zzp’ers), blijft tot op de dag van vandaag een juridisch en praktisch mijnenveld. Toch zijn er dit jaar enkele belangrijke ontwikkelingen die het speelveld fundamenteel veranderen.

Terugblik: Wat was ook alweer de bedoeling?

De Wet DBA werd ingevoerd als opvolger van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR), met als doel om schijnzelfstandigheid tegen te gaan. Vooral in sectoren als de zorg, bouw, logistiek en platformeconomie bleek dat veel werkenden in naam zelfstandig waren, maar in praktijk gewoon in dienstverband werkten – zonder de bijbehorende zekerheden.

Met de DBA moesten opdrachtgevers en opdrachtnemers samen verantwoordelijk worden voor de beoordeling van de arbeidsrelatie. In theorie transparant en eerlijk. In praktijk leidde het tot grote onzekerheid, terughoudendheid bij opdrachtgevers, en uiteindelijk tot een jarenlange handhavingspauze.

2026: Handhaving en nieuwe invulling

In 2026 is de handhavingspauze eindelijk opgeheven. De Belastingdienst is begonnen met actieve controles, vooral bij structurele opdrachten van langere duur. Hierbij wordt gelet op drie kernelementen:

Gezag – Mag de opdrachtgever bepalen hoe het werk gedaan wordt?
Inbedding – Valt de zzp’er feitelijk onder de normale bedrijfsvoering?
Persoonlijke arbeid – Kan de zzp’er zich vrij laten vervangen?

Als uit een controle blijkt dat de arbeidsrelatie feitelijk een loondienstverband is, kan de Belastingdienst naheffingen, boetes en loonbelasting vorderen – bij zowel opdrachtgever als opdrachtnemer.

Tegelijkertijd zijn er dit jaar versoepelingen ingevoerd in de vorm van de zogenaamde “zelfstandigenverklaring” voor opdrachten boven een bepaalde uurprijs en met een maximumduur. Hiermee kunnen bepaalde zzp’ers weer met meer zekerheid ondernemen zonder angst voor naheffingen.

Sectorale verschillen scherper in beeld

In 2026 zien we ook dat de impact van de DBA sterk verschilt per sector:

In de bouw is het onderscheid tussen zelfstandige en werknemer steeds moeilijker te maken. Veel bedrijven werken al met modelovereenkomsten, maar worden desondanks gecontroleerd op de werkvloerpraktijk.
In de zorgsector zijn grote opdrachtgevers strenger geworden. Veel zzp’ers worden nu verplicht zich aan te sluiten bij coöperaties of via detacheringsconstructies te werken.
In de creatieve sector en IT is de ruimte voor zelfstandig ondernemerschap relatief groot gebleven, mede door de vaak projectmatige en specialistische aard van het werk.

Politieke discussie blijft

Ondanks de aanscherpingen en verduidelijkingen is er ook in 2026 nog steeds politieke onenigheid over de beste koers. Linkse partijen pleiten voor meer bescherming en standaardisering, terwijl liberale stromingen de nadruk blijven leggen op ondernemingsvrijheid en flexibiliteit.

Het ministerie van Sociale Zaken heeft aangekondigd te werken aan een nieuwe Wet Opdrachtgeverschap, die in 2027 in consultatie moet gaan. Deze wet zou – zo is het streven – moeten zorgen voor een eenvoudiger toetsingskader, meer sectorale maatwerkafspraken en een helderder onderscheid tussen echte zelfstandigen en verkapte werknemers.

Vooruitblik

De DBA in 2026 bevindt zich in een overgangsfase. Er is meer duidelijkheid dan in voorgaande jaren, maar de balans tussen bescherming en vrijheid blijft precair. De komende jaren zullen cruciaal zijn voor de uitwerking van nieuwe wetgeving, handhavingspraktijken en sectorale invullingen.

Voor zzp’ers betekent dit dat goed vastleggen van afspraken, kennis van de wetgeving en het kiezen van de juiste opdrachtgevers belangrijker zijn dan ooit. Voor opdrachtgevers betekent het dat standaardovereenkomsten niet langer voldoende zijn — ze moeten actief monitoren hoe een zelfstandige functioneert binnen hun organisatie.

De wet DBA is in 2026 niet langer in ruststand — maar de echte stabiliteit laat nog altijd op zich wachten.

Nieuws