Is de beste werknemer een verloren schaap dat van de kudde durft af te dwalen of heb je als organisatie meer aan de 99 makke schaapjes die hun leider volgen? Het gaat om de balans zegt Jan-Dirk den Breejen, auteur van De High Performance Organisatie.
Gevraagd naar waar het bij een High Performance Organisatie (HPO) over gaat, heeft Den Breejen het niet over de bottomline, over prestaties of omzetverhoging. Organisaties moeten vooral inzicht in zichzelf en de ambitie krijgen, meent Den Breejen. “Als je de nadruk legt op prestaties, loop je het risico dat je alleen nog maar aan geld denkt. Organisaties moeten naar zichzelf kijken, naar hun eigen dynamiek, naar wat er speelt in de buitenwereld. Als dat met participatief leiderschap gebeurt volgt de rest vanzelf.”
Verloren schaap
Den Breejen schetst het principe van de High Performance Organisatie aan de hand van de bijbelse parabel over het verloren schaap. Er zijn verschillende manieren om daar naar te kijken. In het evangelie van Lukas gaat de goede herder op zoek naar het afgedwaalde schaap en brengt hem terug als (anoniem) onderdeel van de kudde. In het Thomas Evangelie – in 1945 gevonden in het Egyptische Nag Hammadi – zoekt de herder eveneens naar het schaap, maar hier blijft het ondernemende dier niet anoniem. De herder zegt tegen het schaap: “Jij telt voor mij meer dan die negenennegentig anderen.”
Resultaat gericht management
Den Breejen ziet in dit verhaal een duidelijke link naar resultaatgericht management: mensen weten duidelijk wat er van hen wordt verwacht, zijn betrokken bij het vaststellen van de doelen en hebben de ruimte om zelf te bepalen hoe ze daaraan willen bijdragen. Ze nemen persoonlijke verantwoordelijkheid voor het bereiken van resultaat. “En zo zijn we weer terug bij het verloren schaap uit de geschriften uit de Nag Hammadi-kruik”, zegt Den Breejen tijdens de presentatie van zijn boek. “Dat schaapje was helemaal niet verloren, maar een waardevolle ondernemende en zelfsturende medewerker. En de herder, dat is de moderne en faciliterende leider.”
Groepsdier
Dat wil overigens niet zeggen dat Den Breejen de mens niet als een groepsdier ziet. “Je hebt het een én het ander nodig. We zien onszelf graag als autonoom, en zeker hoogopgeleiden hebben vaak veel autonomie in hun werk, maar een heel groot deel van de mensen vindt het gewoon prettig om bij de groep te horen.”
Economische schommelingen, een sterk veranderende arbeidsmarkt en maatschappelijke en politieke spanningen in de binnen- en buitenlandse politiek… Er komt nogal wat op organisaties af. Geen wonder dat het leer- en aanpassingsvermogen van ceo’s en HR-managers het niet altijd bij kan benen. Maar het is belangrijk om een onbevangen blik te houden, bezweert Den Breejen, die als consultant voor strategie en organisatieontwikkeling voor Schouten & Nelissen bij veel bedrijven over de vloer komt.
Problemen boven water
Te vaak wordt slechts een deel van de problematiek eruit gelicht, stelt hij. “Ik noem het voorbeeld van een cateraar die in de rode cijfers was beland. Door meer werk aan te nemen met dezelfde mensen, wist het bedrijf weer in de zwarte cijfers te komen. Het gevolg was dat de directie alleen nog maar keek naar omzet en kostenverlaging. Maar de werknemers waren al een tijd niet meer tevreden. Als je dan met elkaar aan tafel gaat zitten – en dan het liefst niet alleen met de directie, maar ook met de lagen daaronder – dan krijg je al snel de problemen boven water en kun je samen kijken naar oplossingen.”
Succesformule
Organisaties zijn nog te vaak op zoek naar een succesformule, signaleert Den Breejen. “Mensen zijn gestrest en staan onder druk. Ze willen weten hoe ze het moeten doen en kijken dan hoe andere bedrijven succes boeken en of zij dat kunnen kopiëren in hun eigen organisatie.”
Er is geen gemene deler die alle High Performance Organisaties karakteriseert, zegt Den Breejen. “uit mijn HPO-onderzoek blijkt dat er geen succesformule is, maar wel een grote hoeveelheid succes-puzzelstukjes die de verborgen orde achter de waan van de dag vormen. Ik heb dit ingedikt tot 140 puzzelstukjes, verdeeld in vijf hoofdgroepen. Het verschilt per organisatie wat de ontbrekende puzzelstukjes zijn. Het kan zijn dat je ander leiderschap nodig hebt of dat de visie is verdwenen.”
Geen algemeen toepasbare succesformule dus. Zelf nadenken is het motto. Maar één puzzelstukje moet in de basis zitten voor elke succesvolle organisatie. “Leiderschap is altijd belangrijk. Dat heeft zijn weerslag op de hele organisatie. Zonder goed leiderschap, zie je de prestaties wegzakken.”
Zelfkennis en een onbevangen blik
Zelfkennis van organisaties gaat meestal gelijk op met zelfkennis van de werknemers. Den Breejen: “Het is belangrijk dat we onszelf kennen en onze collega’s. Dan zie je dat de zogenaamde zachte factoren zoals coachend leidinggeven en co-creatie – de dingen waarvan de directie nogal eens denkt dat het de hobby van HR is – zijn toch heel belangrijk zijn. Maak je los van de managementmodes met hippe concepten zoals zelfsturende teams, tribes, agile en lean. Dat zijn losse stukjes van het totaalplaatje die vanuit commerciële belangen als succesformules worden verkocht. De beste oplossingen zie ik ontstaan als alle belanghebbenden gezamenlijk met een onbevangen blik inzicht ontwikkelen.”
Bron: PW De Gids